JACQUES DOLLE

Hulle stry selfs oor sy naam.  Hy is nie Jacques nie, word gesê, maar Joseph.  En tog het dié man, gebore in 1650 in Antibes, sy merk op die samelewing gelaat, wel, meer as ‘n merk.  Hy word deur sommiges as ‘n “meester beeldhouer” beskou.  En dié benoeming kan jy self oordeel met sy werk wat die Katedraal van Sainte Marie, Antibes se hoofkatedraal, verryk.  Staan jy voor die ingangsportaal sien jy reeds die handewerk van die man,  ‘n innemende karakter uit die geskiedenis van die stad, maar ook misterieus.

Dié reliëffigure verbeeld legendes en stories uit die Bybel, fyn werk wat die baroktydsgees weerspieël, gepas as mens die fasade van die Kerk in ag neem.  Binne is die kansel en die doopfont, albei sy werk.

Sy werk moes seker hoë aansien gevind het want daar was in sy tyd talle Italiaanse beeldhouers wat werk gesoek het.  Blykbaar het die Sonkoning, Louis XIV, van hom gehoor en hy het ‘n paar projekte daar in die koning se mooi woning afgehandel.  In Antibes is daar ook sy meesterwerk Die Poort van Frankryk, ‘n majestieuse ingang tot een of ander chateau, maar dit het ek nog nie gesien nie.  In die argiewe staan dit dat hy nooit hiervoor betaal is nie.

Maar dit is ook ‘n verhaal van haat en venyn.  Vir een of ander rede was hy nie onder die aristokrasie van Antibes populêr nie, dalk weens sy nederige herkoms. So begin die bose tong, soos die Franse dit noem, sy lewe vergiftig.  Hy is met paranormale gedoentes beswadder en dit kom uit ‘n skinderstorie dat hy een nag in die tuin van ‘n ryk marquis met ‘n wit vroulike spook te doen gehad het.  Dit is die volgende dag gevind dat die spook ‘n albaster Venusbeeld is, uit die tyd van die Romeinse eeue in Antipolis, oftewel Antibes.

Sy gesondheid het op die stadium begin kwyn en hy onttrek hom aan die lewe na die Klooster van Laghet toe waar hy hom aan God gewy het.  Kort voor sy dood – die jaar was 1730 − keer hy na Antibes terug, na die wit, albasterbeeld in die tuin van die marquis, die Venus wat hy nooit kon vergeet nie, wat tog by hom gespook het.  Die volgende dag kry hulle hom leweloos aan haar voete.

 

© Willem van der Walt

www.loertoer.wordpress.com

Les Semboules, Antibes

Junie, 2017

Bron

Pierre Tosan : Dictionnaire d’Antibes Juan-Les-Pins. HEPTA Antibes, 1998.

Beelde

Portaalpanele – my foto’s

Doopfont, Kansel – Dictionnaire d’Antibes Juan-Les-Pins

My tekening.

 

 

 

 

MITES : Adamastor en Herkules

Dis vir my meer as interessant om ‘n stuk wêreld te betree waar mites fluister.  Ek voel soms ‘n gemis in my lewe dat ek nie onder mense gebore is nie wat heilige berge het.  Maar mites … om te dink dat gode en titane hulle emosies en hulle politiek en hulle verhoudings in hierdie streek uitgeleef het … Kaapstad is so ‘n plek.  Die suide van Frankryk is so ‘n plek.

Lank gelede, waar Kaapstad nou staan, bied die gode vir die titaan Adamastor en hy is onder vier oë.  “So dis ‘n poging tot ‘n staatsgreep, is dit?”  En toe hy weer oë uitvee, is hy in ‘n tafelagtige rots omgeskep in die buitewyke van die wêreld.  Maar, die troos vir hom is, hy kan sy woede in die Kaapse storms uitwoeker.  En wat so lekker is, die skepe is almal van hout en seil gemaak.  Hulle het nie ‘n kans nie.  En dit was vir talle matrose oor die eeue van groot belang.

 

Hier is nog een.  In die Xhosa mite van Oemlindi Wemingizimoe (die Bewaker van die Suide), skep Djobela, die Aarde godin, magtige reuse in berge om.  Hulle is getaak om die wêreld te bewaak en sy plaas hulle in die vier uithoeke van die aarde.  Die grootste hiervan, Oemlindi Welingizoenoe, is Tafelberg, die Bewaker van die Suide.

In sy boek Midi, skryf André Brink, “Herakles, die seun van Zeus en Alkeme, was die eerste beroemde reisiger deur die Midi.  Nadat hy die Titaan Prometheus van sy kettings in die verre Kaukasië verlos het, het Prometheus hom die pad na die onvindbare Hesperides beduie.  “Maar pas op,” het die Titaan gewaarsku: “Onderweg gaan jy ‘n ras reuse teëkom, die Ligurieërs wat woon in die land van die duiwelswind.”

En dié Ligurieërs, wat Brink van praat,  was hier in die Côte d’Azur toe die Romeine opdaag.  Herkules word mitologies beskou as die vader die Galliërs wat vandag die Franse is.  En dis vir my interessant om te dink, as ek ‘n in die supermark staan, dat die mense wat om my wemel, dra Herkules se DNS.  En Prometheus moes self hier ‘n draai gegooi het want ek voel ook soms dat die “duiwelswind” wat hy van praat, die Mistral, bo-natuurlike krag het.

Ek dink dit was Camus wat gesê het dat die moderne mens nie meer mites in sy lewe het nie.  Dalk kan ons dit verander.

© Willem van der Walt

www.loertoer.wordpress.com

Les Semboules, Antibes

Junie, 2017

Bronne

André P. Brink :  Midi Op reis deur Suid-Frankryk  (Human & Rousseau, Kaapstad. 1969)

Cybercapetown.com/Capetown /myth.php

Beelde

Uit “Hoerikwaggo” –  Adamastor – Emilio Biel 1880 ;  Onbekende Kunstenaar

Herkules –  writeup.com

Mistral – my tekening

 

 

 

 

TWEE FORTE

FORT CARRÉ EN DIE KASTEEL VAN DIE KAAP VAN GOEIE HOOP – twee verhale

{Die eerste van twee poste}

Twee forte, 10,000 kilometers van mekaar, op verskillende kontinente en verskillende geskiedelike verbande … meer as ‘n honderd jaar uit mekaar gebou.   Tog is dit vreemd dat Fort Carré en Die Kasteel van Kaapstad eners voorkom, al het die eersgenoemde net vier hoeke, aldus die naam Carré.  Die ooreenkoms is seker omdat die rede vir hulle daarstelling een en dieselfde is.  Dan, Europa, as die groot oorlogmaker, is ook die groot verdediger en planne vir forte was maklik bekombaar.

Die oudste koloniale gebou

Vier hoeke

Die laat-1480s lei in ‘n tydperk wat Europa en uiteindelik die wêreld sou verander.  Dias, Da Gama en Columbus is die name wat ons ken en na ‘n eeu sou daar die eerste planne wees om die Kaap in gebruik te neem.  Binne 15 jaar van 1652 is die eerste fort van hout en steen vervang met die vyfhoek klip fort op die strand van Kaapstad.  Eers later sou die see teruggestoot word tot waar dit vandag is.

Allain Mallet skilder die Kasteel, 1683

In Antibes kom berigte uit Parys dat dié kusdorp op die grens tussen Frankryk en Italië versterk moet word (Nissa/Nice was nog Italiaans) en sestig jaar later is Fort Carré opgerig bo die eeu-oue hawe, waar Grieke en Romeine hulle bote gekaai het.  Die oorloë in die vroeë deel van die 1500s tussen François I en Charles Quint het die saak meer dringend gemaak.  Teen 1555 pronk die fort op die rotsprominensie.

Fort Carré – tussen 1550 en 1555 gebou

By Die Kasteel kom die berig uit die kantore van die Here 17, die VOC in Amsterdam:  Maak julle reg vir ‘n aanval van die Engelse.  Sover ek weet, het die Engelse toe nooit aangeval nie.

Thomas Brown, die Kasteel 1777

 

© Willem van der Walt

www.loertoer.wordpress.com

Les Semboules, Antibes

 Mei, 2017

 

Bronne

France People, History and Culture.  Cecil Jenkins. (Running Press, Philadelphia. 1912)

“A brief history of the Castle of the Cape of Good Hope” – South Africa/History

Fort Carré – offisiële webwerf

 

Beelde

Fort Carré uit die lug – Antibes Juan-Les-Pins. C. Dronnsart, R. Dumenil (reds.) Editions A.R.T. 1991.

Die Kasteel uit die lug –  castleofgoodhope.co.za

Portfolio.collection.com

Colonialvoyage.com

Uit “Hoerikwagga” – Allain Mallet 1683; Thomas Brown 1777

My foto’s

 

 

 

 

Twee Forte

FORT CARRÉ EN DIE KASTEEL VAN DIE KAAP VAN GOEIE HOOP

{Die tweede van twee poste}

Maar daar was goeie rede vir Vauban, die energieke marskalk van die Son Koning, Louis XIV, om Frankryk deur te reis en in Antibes in 1682 vir Fort Carré aansienlik te kom versterk, met die verdubbelling van die mure.   Vorentoe was daar die slae in 1707 en 1746, wat op die slag van 1635 gevolg het.   En Antibes was hiervoor dankbaar – die hawe kry later Vauban se naam.

‘n Muur teen kanonballe

Beide Die Kasteel en Fort Carré het bakkerye in die gebou gehad.  Fort Carré is ‘n kleiner gebou en in die Kasteel was daar ‘n bakkery in elk van die vyf bastionne, asook ‘n smidswinkel.  In Fort Carré was daar net een bakkery en een smidswinkel.

Plaas die brode hierin

Waar die brode gebak het

In die Kasteel het die vertrek wat as kerk gedien het so groot rol gespeel dat die  eerste kerke nie in Kaapstad self gebou is nie.  Daarvoor moet ons Stellenbosch toe.  Fort Carré het die oorblyfsels van ‘n kapel.  Triestig om te dink hoeveel soldate wat gesterf het, eers daar op die knie gesak het.

Die kapel van buite

 

 

Die kapel van binne

In Fort Carré is daar 21 nisse vir kannone, en vir 50 gewere.  Ek weet nie of iemand al ooit die nisse in Die Kasteel getel het nie.  ‘n Grysaard-toergids het ons jare gelede bewoë meegedeel dat daar nog nie ‘n skoot van die bolwerke in woede gevuur is nie.  Ek wil dit glo.

Hierdeur gaan die dood

In albei forte is selle vir gevangenes.  Weereens is dié in Fort Carré minder.  In die Kasteel is daar ‘n reeks selle tesame met die Donker Gat wat min lig en min lug gehad het. ‘n Prisonier se gees en vlees is gou gebreek.  Adam Tas, die bekendste gevangene, kom hiervan getuig.  Fort Carré het die betwisde legende dat Napoleon Bonaparte self daar in 1794 vir twee weke gevange was.  Dit het oor sy assosiasie met Robespierre gegaan, ‘n revolusionêre wat die Revolusie opgeëet het.   Na 21 luisterryke jare sou Napoleon nader aan Die Kasteel verkeer met sy sesjarige verblyf op St Helena, waar hy ‘n fynproewer van Constantia-wyne geword het.

Fort Carré, skildery deur Nicolas de Stael, 1955

 

© Willem van der Walt

www.loertoer.wordpress.com

Les Semboules, Antibes

 Mei, 2017

Bronne

France People, History and Culture.  Cecil Jenkins. (Running Press, Philadelphia. 1912)

“A brief history of the Castle of the Cape of Good Hope” – South Africa/History

Fort Carré – offisiële webwerf

 

Beelde

Fort Carré uit die lug – Antibes Juan-Les-Pins. C. Dronnsart, R. Dumenil (reds.) Editions A.R.T. 1991.

Die Kasteel uit die lug –  castleofgoodhope.co.za

Portfolio.collection.com

Colonialvoyage.com

My foto’s

 

 

 

  

 

 

LEGENDES – mistigheid oor harde feite

My ouma Lenie, gebore in die 19de eeu, het my vertel dat ons ‘n voorouer gehad het wat ‘n jong aanvallende leeu met sy eie hande verwurg het.  My ouma Miemie, gebore in die 19de eeu, het my vertel dat, op Vegkop, waar die Trekkers onder impi’s se spiese geval het, ‘n swart vrouebediende gevlug het met ‘n blanke baba.  Daardie baba was ons voorsaad.

Legendes omhul hulle heldhaftig figure in mistigheid.  En hierdie figure stryk oor struikelende feite van die geskiedenis.  Só ‘n figuur ook, is St Honorat.

Kyk ons na sy geboorte datum, 350 jaar na Christus, sien ons die Gallies-Romeinse wêreld van Belgie. Hier is hy en sy broer bekeer tot die nuwe, vreemde siening van die Christene. Twintig jaar tevore het Constantin die geloof aanvaar en ‘n skamele eeu voor dit is Christene nog vir vermaak voor skare deur leeue verskeur.

Na avonture en reise oor Europa kom Honorat en sy volgelinge op ‘n eiland, by die suidkus van Frankryk, te lande waar hy een van die eerste kloosters en met groot invloed gestig het.   Ek is bevoorreg om drie dae in daardie klooster deur te bring, ‘n plek van ryke geskiedenis en legendes.  Een van die legendes kom so in die Dictionnaires d’Antibes voor:

“Die duiwel was weg, maar slange was nog daar.  Honorat val neer en smeek God om hulle uit te wis.  Dadelik is hulle dood, de laaste een. Maar hulle was soveel dat die oorblyfsels in die lug gestink het, maar ons heilige het nie versmoor nie.

“Hy styg ‘n palmboom en bid vurig.  Toe wel die see op, vloed die oppervlakte van die eiland, en voer weg die walglike karkasse van die slange”.

Die legendes duur voort.  Vir die moderne mens is daar tog iets in hierdie legendes – die wurg van die leeu; Vegkop; die slange.  Moet die slange letterlik opgeneem word?  Was dit nie ‘n innerlike stryd wat hier verbeeld word nie?  Kyk net na die psigologiese skatkis van Griekse mitelogie.

 

En watter waarde is daar nie vir alle Suid-Afrikaners in ons familie legende van Vegkop nie?

 

© Willem van der Walt

www.loertoer.wordpress.com

Les Semboules, Antibes

Mei, 2017

 

Bronne

Dictionnaire D’Antibes Juan-Les-Pins. Pierre Tosan (red.)  HEPT – Antibes. 1998

Miemie van der Walt (1881 – 1973)

Lenie Rousseau (1883 – 1963)

 

My tekeninge

 

 

 

  

 

 

ARGIEWE, FRANSE WEERSTAND 1943 – 1944

Dalk is dit vir ons almal nodig om kortliks onder die sluier te loer, waar ons geskiedenis wegsteek, verdoem om dit alles deur ons onkunde, weer te doen.

Die Duitse besetting van Frankryk in Mei, 1940, het die suide van die land neutraal gelaat – tot September-November, 1942.  Toe val hulle en die Franse milice (polisiemag wat die Duitsers  gedien het) die Provensaalse stede en dorpe binne en hierna het die Weerstand in hierdie streek meer begin kop uitsteek.  Dalk het dié deel van Frankryk nie die ergste daaronder deurgeloop nie.  Mens dink aan die slagting van 642 mense deur SS-troepe by die dorp van Oradour-sur-Glane, naby Limoges, die 10de Junie, 1944, vier dae ná die Gealliëerde Magte by Normandie aangeland het, om een geval te noem.  Maar, soos die digter sê, die dood van elke mens verminder my.

Uit die Argiewe van Antibes, waar ek my bevind, kom enkele uittreksels.

1943

1ste Februarie.  “Fasistiese besighede” ontvang dreigbriewe van Weerstand  [“Fasisties” verwys seker na die Italiaanse troepe onder Mussolini wat gedeeltes van Provence tot 1942 beheer het.]

27ste Februarie.  Aanvalle teen besighede van samewerkers (“collabos”) met Duitsers

4de Mei.  Inhegtenisneming van dr. Levy deur die Duitsers

29ste Julie.  Marteling en moord van Luigi Rosso, Weerstandslid

1944

30ste Januarie.  Teregstelling van samewerker

17de Maart.  Teregstelling van die Duitse “consul” in Antibes

22ste Maart.  Inhegtenisneming van twee Weerstandlede, Pierre Appolin en Joseph Groffino.

30ste April.  Sabotasie van die spoorweg deur  Weerstand in Antibes

22ste Mei.  Teregstelling van samewerker

{6de Junie.  Aanlanding van Gealliëerde Magte by Normandie, Frankryk}

10de Junie.  Teregstelling van twee Weerstandslede

15de Augustus.  Aanlanding van Gealliëerde magte by St Tropez en St Raphael

24de Augustus.  Teregstelling van twee Weerstandslede.  Duitsers onttrek van Antibes se munisipaliteit in die oudorp.  Bevryding van Antibes

{26ste Augustus.  Parys bevry}

28ste Augustus.  Toulon en Nice bevry

23ste September.  Teregstellings van tien samewerkers by Fort Carré, Antibes

Dit alles laat my die diepte van die Franse se tragedie tydens die Tweede Wêreldoorlog besef.  Dit laat my oor die mens wonder.  Die Duitse filosoof Hegel sê dat die enigste les wat die geskiedenis ons leer, is dat die mens nie leer wat die geskiedenis ons leer nie.

“Die dood van ‘n mens verminder my”

 

© Willem van der Walt

www.loertoer.wordpress.com

Les Semboules, Antibes

Mei, 2017

Bronne

La Résistance Azuréenne. Jean-Louis Panicacci (red.) (Nice Editions Serre, 1994)

Grandes dates de l’Histoire de France. Aedis.  1912.

France. People, History and Culture. Cecil Jenkins (Running Press, Philadelphia. 2012)

Occupation The Ordeal of France 1940-1944. Ian Ousby. Pimlico, London. 1997)  

John Donne: “The death of any man diminishes me”

Beelde

My tekeninge.

 

 

 

 

 

ST PECHAIRE – die maak van ‘n martelaar

 Hier is vir jou ‘n turksvy om te skil – bring byeen ‘n lys martelaars uit die geskiedenis van die land.  Of is dit struksvy of self striksvy?  Bring handskoene.

Ek beskou die geskiedenis van Provence op ‘n afstand, my weergawe van die handskoene.  Hier is ‘n enkel gevalstudie van ‘n martelaar.  Dit gaan oor St Pechaire en my bron is die “Dictionnaire d’Antibes” wat veelseggend hierdie geskiedskrywe hanteer.

Straatnaam in Antibes

Die landskap van 730 nC in Provence, skets die skrywer met hartstog, was natuurlike en mensgemaakte verwoesting.  20ste Augustus van daardie jaar val die Saraseen Andaloesies van Spanje die eilande van Lerins aan, eilande wat amper van Antibes sigbaar is.  Die twee eilande, St Honoré en Ste Marguerite, was vanaf 400 nC van die eerste Christen kloosters in Europa.  Die abt was San-Pécaïre, oftewel Saint-Porcaire, aldus Saint Pechaire, met sy volgelinge, oor die vyf honderd, is toe deur die aanvallers bestorm.  Met kruise in die een hand en die ander hand wat na die hemel wys, is hulle onder die sabel gebring.  Die legende sê die geskree is tot by Antibes se strande hoorbaar.  En kort daarna, “dronk van die bloed”, beweer die skrywer, het die Sarasene vir Antibes ook in puin gelê.

Die Versterkte Klooster, St Honoré, Iles de Lerins

Die slagting het gebeur waar daar later in die Middeleeue ‘n versterkte kloostergebou opgerig is.  Dié gebou beeld uit wat die beleid van die Klooster daarna sou wees:  monnike en soldate sal dieselfde gebou deel.

Versterkte Klooster (binne), die vlak vir die monnike

Waar die monnike geslaap het

Toe die Sarasene weer in die elfde eeu die plek aanval, is hulle gestuit.

In Cannes, is ‘n uitkyktoring, Le Suquet, en in Antibes die Sarrasene-toring, opgerig, altwee om die inwoners vroegtydig teen moontlike aanvalle te waarsku.

Le Suquet, Cannes

Les Remparts, Antibes. Sarasene-toring regs

St Pechaire – die naam het wisselende gedaantes oor die eeue ondergaan – is tot heilige verklaar, maar om die waarheid te sê, word dié geskiedenis deur die mense van Provence nie met groot erns bejeen nie.  Die woord “geléjade” word gebruik – ‘n soort visvangstorie.   Tog, pleid die skrywer, handel hierdie grepe uit die geskiedenis van die donkerste hoofstukke.  Mens sien dit:  die kruistogte wat later vir altyd die Christene en Moeslims in spanning teenoor mekaar gestel het, het in Provence aanvang geneem en put stukrag uit die legende van St Pechaire.

Ai, die opstel van daardie lys martelaars.

© Willem van der Walt

www.loertoer.wordpress.com

Les Semboules, Antibes

Mei, 2017

Bron

Dictionnaire d’Antibes Juan-Les-Pins. Pierre Tosan (red.) (HEPTA Antibes 1998)

 My foto’s